BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
URL: http://ncmbjpiau.ir/article-1-1353-fa.html
بررسی اثر درمانی افزودن پروبیوتیک ها به درمان استاندارد آسم درکودکان مبتلا به آسم خفیف تا متوسط
هومن تهرانی1، پرستو امیری2، مهدی جلیلی اکبریان1، مرجان وجدانی3، الهه رزم آرا4، کاظم حسن پور5*
1. دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، سبزوار، ایران
2. گروه پزشکی اجتماعی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
3. کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران
4. کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، سبزوار، ایران
5. دانشیار مغز و اعصاب کوردکان، گروه اطفال، دانشکده پزشکی، مرکز تحقیقات بیماری های غیر واگیر، بیمارستان حشمتیه، دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، سبزوار، ایران
چکیده
سابقه و هدف: آسم یکی از شایعترین بیماری مزمن دوران کودکی است که که باعث مراجعه مکرر آنها به بیمارستان و غیبت از مدرسه می شود. در این مطالعه به تعیین اثر درمانی افزودن پروبیوتیک به درمان استاندارد در کودکان مبتلا به آسم خفیف تا متوسط پرداخته شد.
مواد و روش ها: این مطالعه کارآزمایی بالینی دو سوکور بر روی120 بیمار 3 تا 8 ساله مبتلا به آسم خفیف تا متوسط مراجعه کننده به درمانگاه تخصصی اطفال بیمارستان حشمتیه سبزوار صورت گرفت. بیماران با روش نمونه گیری تصادفی ساده بر اساس بلوکی جایگشتی در دو گروه مداخله و کنترل قرار گرفتند و قطره های پروبیوتیک و پلاسبو به مدت دو ماه در اختیار آنها قرار گرفت و نحوه استفاده صحیح آموزش داده شد. در انتهای ماه دوم پرسشنامه استاندارد تست کنترل آسم (ACT) توسط پژوهشگر تکمیل شد. داده های گردآوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS19تحلیل شد.
یافته ها: در بررسی پیامدها به دنبال
بررسی اثر درمانی افزودن پروبیوتیکها به درمان استاندارد
آسم درکودکان مبتلا به آسم خفیف تا متوسط
هومن تهرانی1، پرستو امیری2، مهدی جلیلی اکبریان1، مرجان وجدانی3، الهه رزم آرا4، کاظم حسن پور5*
1. دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، سبزوار، ایران
2. گروه پزشکی اجتماعی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
3. کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران
4. کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، سبزوار، ایران
5. گروه اطفال، دانشکده پزشکی، مرکز تحقیقات بیماری های غیر واگیر، بیمارستان حشمتیه، دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، سبزوار، ایران
چکیده
سابقه و هدف: آسم یکی از شایعترین بیماری مزمن دوران کودکی است که که باعث مراجعه مکرر آنها به بیمارستان و غیبت از مدرسه میشود. در این مطالعه به تعیین اثر درمانی افزودن پروبیوتیک به درمان استاندارد در کودکان مبتلا به آسم خفیف تا متوسط پرداخته شد.
مواد و روش ها: این مطالعه کارآزمایی بالینی دو سوکور بر روی120 بیمار 3 تا 8 ساله مبتلا به آسم خفیف تا متوسط مراجعهکننده به درمانگاه تخصصی اطفال بیمارستان حشمتیه سبزوار صورت گرفت. بیماران با روش نمونهگیری تصادفی ساده بر اساس بلوکی جایگشتی در دو گروه مداخله و کنترل قرار گرفتند و قطرههای پروبیوتیک و پلاسبو بهمدت دو ماه در اختیار آنها قرار گرفت و نحوه استفاده صحیح آموزش داده شد. در انتهای ماه دوم پرسشنامه استاندارد تست کنترل آسم (ACT) توسط پژوهشگر تکمیل شد. دادههای گردآوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS19 تحلیل شد.
یافته ها: در بررسی پیامدها بهدنبال افزودن پروبیوتیکها به درمان استاندارد بهمدت دو ماه در این بیماران، تغییر معنیدار آماری درکنترل آسم (کنترل نسبی و عدم کنترل) بین دو گروه مشاهده نشد (05/0<P).
نتیجه گیری: با توجهبه نتایج این مطالعه و عدم ایجاد تأثیر معنیدار آماری بین دو گروه مداخله و کنترل اضافه کردن پروبیوتیکها به درمان استاندارد آسم درکودکان مبتلا به آسم خفیف تا متوسط پیشنهاد نمیشود.
واژه های کلیدی: آسم، آسم خفیف، آسم متوسط، پروبیوتیک، تست کنترل آسم
مقدمه
از مهمترین ریسک فاکتورهای ایجاد آسم میتوان به سابقه مثبت خانوادگی، فقر، زندگی در نزدیکی کارخانجات صنعتی، آلرژیهای غذایی، نژاد سیاه، سابقه آسم مادر، سابقه برونشیولیت، وزن تولد کمتر از 2500 گرم، مصرف سیگار توسط مادر ( بیش از نصف پاکت در روز )، خانه کوچک، تعداد زیاد افراد خانواده و تماس زیاد با آلرژنها در دوران شیرخوارگی اشاره کرد (6).
داروهای اصلی آسم شامل گشادکنندههای برونش و داروهای کنترل کننده هستند (7). درمان علائم حاد بهطور معمول با استفاده از داروهای استنشاقی کوتاه اثر بتا ۲ آگونیست (مانند سالبوتامول) و کورتیکواستروئیدها خوراکی صورت می‌گیرد. در موارد بسیار شدید ممکن است لازم باشد از کورتیکواستروئیدهای داخل وریدی یا سولفات منیزیم استفاده شده و فرد بستری گردد. (8).
پروبیوتیکها میکروارگانیسمهای زندهای هستند که توسط مهار یا کاهش میکروارگانیسمهای پاتوژن منجر به بهبود سلامت انسانها میگردند (9). مکانیسم اثر سودمند پروبیوتیکها کمک به درمان عدم تحمل لاکتوز، اسهال، یبوست، آلرژیها، بیماری های التهابی روده، سندرم روده تحریکپذیر، زخم معده، تحریک سیستم ایمنی و پیشگیری از بیماریهای خود ایمن، کاهش کلسترول و خاصیت ضدسرطانی آنها است (10).
تحقیقات اخیر نشان دادهاند در بالغین مصرف مکملهای غذایی پروبیوتیکی حاوی سوشهای مختلف باکتری لاکتوباسیل، باعث کاهش واکنشهای آلرژیک در بینی (آبریزش، گرفتگی و خارش بینی) و یا در چشمها، ناشی از بیماری رینیت آلرژیک شده است. شایان ذکر است نتایج متفاوتی از اثرهای پروبیوتیکها در کنترل و درمان آسم و رینیت آلرژیک در کودکان بهدست آمده است. در بعضی مطالعهها مصرف انواع خاصی از باکتریها پروبیوتیک باعث بهبودی بیماری گردیده در حالیکه در پژوهشهای دیگر این اثرهای مفید مشاهده نشده است. شیوع بیماریهای آلرژی مانند آسم، اگزما، آلرژی غذایی و یا رینیت آلرژیک (آلرژی فصلی یا آلرژی بینی) در جهان بهطور چشمگیری در حال افزایش است. این افزایش بیشتر در کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه بیشتر به چشم میخورد. با توجهبه افزایش شیوع بیماریهای آلرژیک بهخصوص اگزما و یا آسم در کودکان و همچنین عوارض و مشکلات ناشی از ابتلا به این بیماریها، بهنظر مصرف این فرآوردههای بیضرر کار نادرستی نباشد (11). لذا این مطالعه با هدف تعیین اثر درمانی افزودن پروبیوتیکها به درمان استاندارد در کودکان مبتلا به آسم خفیف تا متوسط انجام شد.
روش کار
پژوهش حاضر به روش کارآزمایی بالینی دو سوکور بر روی 120 بیمار 3 تا 8 ساله مراجعه کننده به درمانگاههای تخصصی اطفال بیمارستان حشمتیه سبزوار انجام شد. این پژوهش مورد تصویب کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی سبزوار با کد IR.MEDSAB.REC.1396.179 قرار گرفت. کد کارآزمایی بالینی این طرح IRCT20180115038378N1 است. نمونهها با روش نمونهگیری تصادفی ساده بر اساس بلوکی جایگشتی در دو گروه مداخله و کنترل قرار گرفتند. معیار ورود به مطالعه عبارت بود از: کودکان 3 تا 8 ساله مبتلا به آسم خفیف تا متوسط با توجهبه ارزیابی شدت علائم آسم (تشخیص بر اساس رفرنس بیماریهای اطفال با توجه به تعداد حملات در هفته و ماه و میزان استفاده از برونکودیلاتورها تعیین گردید)، عدم ابتلا به سایر بیماریهای سیستمیک و عدم ابتلا به آلرژی فصلی و معیارهای خروج شامل انصراف از ادامه مطالعه به هر دلیل و مهاجرت از منطقه بود.
در این مطالعه، پس از شرح اهداف پژوهش و اخذ رضایت کتبی و ثبت اطلاعات و شماره تلفن برای پیگیری شرکت کنندگان، بیماران بهصورت تصادفی در دو گروه دارونما (تحت درمان با استفاده از قطرههای پلاسبو) و مداخله (تحت درمان با استفاده قطرههای پروبیوتیک) قرار گرفتند. از مکملهای پروبیوتیک Pedilact (تهیه شده توسط شرکت زیست تخمیر Zist Takhmir جمهوری اسلامی ایران) که شامل سه باکتریLactobacillus rhamnosus ، Lactobacillus reuteri و Bifidobacterium infantis (برای هر کدام 109 C CFU) بود، بهمیزان روزانه 5 تا 15 قطره براساس وزن (زیر 10 کیلوگرم 5 قطره، 10 تا 20 کیلوگرم 10 قطره و بالای 20 کیلوگرم 15 قطره) در یک وعده غذایی استفاده شد.
قطرهها از نظر شکل و اندازه و بستهبندی همسانسازی شدند. براساس گروه بندی بیماران (مداخله و کنترل) در اختیار والدین کودکان مبتلا به آسم خفیف تا متوسط قرا گرفتند. قطرهها بهمدت دو ماه مورد استفاده قرار گرفت. پس از گذشت 2 ماه از مصرف میزان دفعات و شدت حملات آسم در مراجعه مجدد به کلینیک توسط پزشک و مجری طرح بهوسیله ابزار استاندارد ACT) Asthma Control Test) ثبت گردید. تست کنترل آسم در سال 2004 برای ارزیابی تغییرهای معنادار بالینی در کنترل آسم طراحی شد (12). ACT ابزاری کوتاه و ساده و مشتمل بر 5 سؤال کلی در مورد بیماری آسم است که در مورد مدت زمان ایجاد اختلال در کار، مدرسه و خانه بـهعلت بیمـاری آسم، دفعات ایجاد کوتاهی تـنفس، اختلال خواب، مـصرف داروهای نجاتبخش و میزان کنترل آسم طبق نظر بیمار است که در همه سؤالات از معیار 4 هفته گذشته استفاده شده است. برای هر یک از سؤالات، 5 گزینه در نظر گرفته شده و به هر کدام از آنها نمرهای اختصاص مییابد که در نسخه فارسی بهصورت نمره 1 تا 5 است. نمره 25 نشان دهنده تحت کنترل کامل آسم توسط فرد طی 4 هفته گذشته بود، نمره 24-20 نشان دهنده کنترل نسبی آسم و نمره کمتر از 20 نشان دهنده عدم کنترل آسم بوده است (13). پس از تکمیل پرسشنامهها امتیاز بهدست آمده در هر فرد توسط پژوهشگر استخراج و اطلاعات در نرمافزار SPSS19 ثبت گردید و مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. برای توصیف و تحلیل دادهها از آمار توصیفی (فراوانی، درصد و میانگین ± انحراف معیار) و آزمون تی مستقل (برای متغیرهای کمی) وکای دو (برای متغیرهای کیفی) استفاده شد. میزان معنیداری آماری P value<0.05 در نظر گرفته شد.
نتایج
این پژوهش با هدف تعیین اثر درمانی افزودن پروبیوتیک در کودکان مبتلا به آسم خفیف تا متوسط به درمان استاندارد و میزان اثر بخشی این مکملها در کاهش شدت و تعداد حملات آسم روی 120 نفر از کودکان بیمار 3 تا 8 ساله (60 نفر تحت درمان با پروبیوتیک و 60 نفر تحت درمان با پلاسبو) انجام شد. در بررسی اطلاعات جمعآوری شده از شرکت کنندگان در پژوهش در دو گروه مداخله و کنترل، اختلاف آماری معنیداری بین دو گروه از نظر متغیرهای زمینهای و میزان شدت بیماری وجود نداشت و دو گروه با هم همگن بودند (05/0P value>) .این موارد به تفکیک گروههای مورد مطالعه در جدول شماره 1 نشان داده شد (جدول 1).
در بررسی نهایی پیامد ها، نتایج به دست آمده از پرسشنامه ACT به صورت کنترل نسبی و عدم کنترل، به تفکیک گروه های مورد بررسی به دست آمد و بین دو گروه از نظر تاثیر بر کنترل بیماری (عدم کنترل، کنترل نسبی و کنترل کامل) در دو گروه مداخله و کنترل اختلاف آماری معنی داری وجود نداشت (05/0Pvalue>) (جدول 2 ).
جدول 1: بررسی متغیرهای دموگرافیک و میزان شدت بیماری در شروع مطالعه در دو گروه مداخله و کنترل
|
متغیر |
گروه |
|
P-value/Test |
|||
|
جنس |
پروبیوتیک |
دختر |
پسر |
کای اسکوار/1 |
||
|
66/%36 |
33/%63 |
|||||
|
پلاسبو |
66/%36 |
33/%63 |
||||
|
تحصیلات پدر |
پروبیوتیک |
بیسواد |
سیکل |
دیپلم |
دانشگاهی |
کای اسکوار/ 59/0 |
|
7/6% |
0/25% |
7/31% |
7/36% |
|||
|
پلاسبو |
7/6% |
0/15% |
7/36% |
7/41% |
||
|
تحصیلات مادر |
پروبیوتیک |
0/15% |
7/16% |
3/43% |
0/25% |
کای اسکوار/ 49/0 |
|
پلاسبو |
7/6% |
0/15% |
3/48% |
0/30% |
||
|
میانگین و انحراف معیار سن |
پروبیوتیک |
79/4 ±1/155 |
953/0/Ttest |
|||
|
پلاسبو |
95/4 ± 534/1 |
|||||
|
میانگین و انحراف معیار وزن |
پروبیوتیک |
92/17 ± 62/3 |
73/0/Ttest |
|||
|
پلاسبو |
15/18 ± 55/3 |
|||||
|
میانگین و انحراف معیار مدت زمان ابتلا به بیماری |
پروبیوتیک |
63/10 ± 82/7 |
33/0/Ttest |
|||
|
پلاسبو |
58/13 ± 82/6 |
|||||
|
میانگین و انحراف معیار مدت زمان استفاده از اسپری |
پروبیوتیک |
57/7 ± 18/6 |
17/0/Ttest |
|||
|
پلاسبو |
08/10 ± 95/4 |
|||||
|
میانگین و انحراف معیار مراجعه به اورژانس بیمارستان به علت عود علائم در یکسال اخیر |
پروبیوتیک |
5 ± 32/2 |
27/0/Ttest |
|||
|
پلاسبو |
7± 32/3 |
|||||
جدول 2: بررسی پیامد کنترل آسم پس از گذشت 2 ماه در دو گروه مداخله و کنترل
|
گروه |
ACT |
کل |
P-value/Test |
|
|
کنترل نسبی امتیاز 20-24 |
عدم کنترل کمتر از 20 |
کای اسکوار 0.21 |
||
|
مداخله |
(%0/20)12 |
(%0/80)48 |
(%0/100) 60 |
|
|
کنترل |
(%7/31)19 |
(%3/68)41 |
(%0/100)60 |
|
|
کل |
(%8/25)31 |
(%2/74)89 |
(%0/100)120 |
|
بحث
این مطالعه با هدف تعیین اثر درمانی افزودن پروبیوتیک در کودکان مبتلا به آسم خفیف تا متوسط به درمان استاندارد در بیماران 3 تا 8 سال مراجعه کننده به درمانگاههای تخصصی اطفال انجام گرفت. در بررسی پیامدها پس از 2ماه از دریافت قطره پروبیوتیک و پلاسبو در دو گروه مداخله و کنترل مشخص شد افزودن پروبیوتیکها به درمان استاندارد کودکان مبتلا به آسم خفیف تا متوسط بهمدت دو ماه، باعث ایجاد تغییر معنیدار آماری در چگونگی کنترل بیماری در دو گروه مداخله و کنترل نشد. در مقایسهای که بین نتایج این مطالعه با مطالعههای مشابه صورت گرفت این موارد استخراج شد:
در مطالعهای که توسط Williams و همکاران، 10 فرد بالغ مبتلا به آسم ناشی از ورزش و 8 فرد بدون سابقه آسم بهصورت اتفاقی از B-GOS یا پلاسبو بهمدت 3 هفته استفاده نمودند. در ابتدای این مطالعه و بعد از هر دوره درمانی سه هفتهای از افراد شرکت کننده در این مطالعه نمونه خون گرفتند و نشانگرهای التهاب مسیرهای هوایی را در خون آنها جستجو کردند. بر اساس نتایج این مطالعه، افرادی که سابقه هیچ نوع آسم نداشتند، بعد از مصرف پروبیوتیک هیچ بهبودی در عملکرد ریه آنها دیده نشد اما پروبیوتیک موردنظر بهبود قابل توجهی در عملکرد ریه افراد مبتلا به آسم ناشی از ورزش ایجاد کرد. علاوهبر این نشانگرهای التهاب راههای هوایی در خون افراد مبتلا به آسم ناشی از ورزش بعد از مصرف پروبیوتیک، به اندازه قابل توجهی کاهش یافت (14). مطالعه Yue‐Sheng Chen MD یک مطالعه تصادفی دوسویه کور با گروه کنترل استفاده کننده از پلاسبو در بچههای مدرسهای (6 تا 12 سال) مبتلا به آسم و رینیت آلرژیک بود. در این مطالعه از Lactobacillus gasseri A بهمدت 8 هفته استفاده شد. گروه استفاده کننده از Lactobacillus gasseri A، 49 نفر و گروه استفاده کننده از پلاسبو 56 نفر بودند .در ابتدا با استفاده از تست عملکردی ریه شدت کلینیکال آسم بهوسیله پزشک مسئول اندازهگیری شد. از کارتهای روزانه جهت ثبت PEFR، علائم آسم ورینیت آلرژیک بهمنظور اندازهگیری میزان بازدهی درمان استفاده گردید. پارامترهای ایمونولوژیک مانند میزان توتال IgE و تولید سایتوکینها بهوسیله PMBCs قبل از انجام و پس از پایان مطالعه اندازهگیری شد. در پایان مطالعه نتایج نشان دهنده بهبود عملکرد ریوی و افزایش PEFR بهصورت بهطور کامل واضح بود و علائم آسم ورینیت آلرژیک در گروه استفاده کننده از پروبیوتیک به طور واضحی در مقایسه با گروه کنترل کاهش یافته بود. کاهش چشمگیر در میزان 12TNF-α ,IFN-γ ,IL- بهوسیله PMBCs مشاهده گردید. در نتیجه مکملهای غذایی پروبیوتیک ممکن است که سود کلینیکال در کودکان مدرسهای که از بیماریهای آلرژیک راههای هوایی و رینیت آلرژیک رنج میبرند داشته باشد (15). در مطالعه MarkoKalliomäki و همکاران نیز 131 کودک 6 تا 24 ماهه در یک مطالعه دو سوکور بهمدت 6 ماه با مکمل پروبیوتیک Lactobacillus GG قرار گرفت. افراد بهصورت رندوم انتخاب شده و تحت درمان با کپسولهایی از LGG قرار گرفتند. کپسولها از نظر سایز، شکل و اندازه همسانسازی شدند و مانیتور کودکان بهمدت 1 سال پس از درمان انجام گرفت. دارودرمانی در گروه بیمار سبب کاهش میزان سرفه، ویز، تعداد و روزهای بستری بیمارستان و افزایش دادن روزهای بدون علامت و روزهای بدون استفاده از اسپری شد. برای کودکان در هر ویزیت درمانگاهی SCORAD جهت تشخیص درماتیت آتوپیک بررسی شد، درماتیت آتوپیک توسط کرایتریایی شامل خارش، حملات مزمن و علائم پوستی به مدت حداقل 1 ماه در هر ویزیت تأیید شد. آسم نیز توسط کرایتریایی شامل سرفه مکرر، ویز، کوتاهی نفس بررسی شد. نمونه خون در ویزیت 1، 3 و 5 گرفته شد و حساسیت نسبیبه آلرژنهای غذایی و تنفسی شایع بررسی شد. IGE توتال و اختصاصی، پروتئین کاتیونیک ائوزینوفیل و سطح ائوزینوفیلها نیز اندازهگیری شدند. این تحقیق ثابت کرد که مصرف داروهای پروبیوتیک سبب کاهش مشکلات طی حمله آسم و درماتیت آتوپیک در این کودکان گردید (16). نتایج مطالعههای فوق با مطالعه حاضر همسو نمیباشد. علت این تفاوت میتواند گروه سنی جامعه مورد مطالعه، ویژگیهای جوامع مختلف، مدت زمان پیگیری بیماران و روش بررسی پیامدها باشد. در متاآنالیز انجام شده در سال 2018 توسط Jilei Lin و همکاران یازده مطالعه کارآزمایی بالینی با مجموع 910 کودک دارای معیارهای واجد شرایط وارد مطالعه شدند. در این مطالعه نسبت کودکان با اپیزود آسم کمتر در گروه پروبیوتیک نسبتبه گروه کنترل بهطور قابل توجهی بالاتر بود اما نتایج حاصل از پرسشنامه کنترل آسم در دوران کودکی، اختلاف آماری معنیداری بین گروههای مداخله و کنترل نشان نداد (17)
از جمله مشکلات و محدودیت¬های این پژوهش میتوان به موارد زیر اشاره کرد: دشواری در تشخیص دقیق وگروه-بندی بیماران با توجهبه مراجعات نامنظم به درمانگاه¬های تخصصی، عدم وجود سابقه ثبت شده از بیماران با توجهبه نبود پروندههای الکترونیک سلامت کودکان از بدو تولد و مشکلات پیگیری بیماران در طی انجام مطالعه بود.
نتیجهگیری
با توجهبه نتایج این مطالعه و عدم ایجاد تأثیر معنیدار آماری بین دو گروه مداخله و کنترل اضافه کردن پروبیوتیکها به درمان استاندارد آسم در کودکان مبتلا به آسم خفیف تا متوسط پیشنهاد نمیشود.
در مطالعههای آینده میتوان میکروارگانیسمهای مختلف را بهعنوان پروبیوتیک بهکار برد و تأثیر آنها را در مطالعاتی با تعداد نمونه بیشتر و مدت زمان پیگیری طولانیتر بررسی کرد و نیز از پرسشنامههای استاندارد کنترل آسم همراه با تستهای پاراکلینیک نشاندهنده افزایش حساسیت راههای هوایی شامل تستهای سرولوژی، بررسی ایندکسهای خونی و فاکتورهای التهابی استفاده کرد.
سپاسگزاری
این مقاله حاصل بخشی از پایاننامه دکترای حرفهای دانشگاه علوم پزشکی سبزوار است. بدینوسیله نویسندگان از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی سبزوار و والدین و کودکانی که در انجام این پژوهش ما را یاری نمودند، مراتب تقدیر و تشکر خود را اعلام میدارند
منابع
1. Masoli M, Fabian D, Holt S, Beasley R. Developed for the global initiative for asthma. Global burden of asthma. 2004.
2. Dietert RR. Maternal and childhood asthma: risk factors, interactions, and ramifications. Reprod Toxicol. 2011;32(2):198-204.
3. Woolcock A. Worldwide trends in asthma morbidity and mortality. Explanation of trends. Int J Tuberc Lung Dis. 1991;66(2-3):85-9.
4. Masoli M, Fabian D, Holt S, Beasley R. Developed for the global initiative for asthma. Global Burden of Asthma; 2004.
5. Sears M. Worldwide trends in asthma mortality. Int J Tuberc Lung Dis. 1991;66(2-3):79-83.
6. Nabavi M, Ghorbani R, Nabavi M, Hoseinzadeh Y. Prevalence of food allergy in asthmatic children under 18 years of age in Semnan-Iran in 2007-2008. Koomesh. 2010;11(3):162-8.
7. Longo-D C-D, Jemison-L , Fussi-A, Hoser-E , Loskazo-J. Harison:Respiratory system disease. ed t, editor: Arjmand; 2012.
8. Yawn BP. Factors accounting for asthma variability: achieving optimal symptom control for individual patients. Prim Care Respir J. 2008;17(3):138.
9. Akhlaghi N, Mortazavi S. Role of probiotics in oro-dental health. Directory of Open Access Journals. 2011;7(2):187-91.
10. Harisa G, Taha E, Khalil A, Salem M. Oral administration of Lactobacillus acidophilus restores nitric oxide level in diabetic rats. Aust J Basic Appl Sci. 2009;3(3):2963-9.
11. Akelma AZ TZ. Probiotics and allergic disease. World J Immunol. 2016; 6(1): 75-82.
12. Shackelford J, Bachman JH. A comparison of an individually tailored and a standardized asthma self-management education. Am. J. Health Educ. 2009;40(1):23-9.
13. Kavut AB, Kalpaklıoğlu AF. Impact of asthma education meeting on asthma control level assessed by asthma control test. World Allergy Organ J. 2010;3(1):6-8.
14. Williams NC, Johnson MA, Shaw DE, Spendlove I, Vulevic J, Sharpe GR, et al. A prebiotic galactooligosaccharide mixture reduces severity of hyperpnoea-induced bronchoconstriction and markers of airway inflammation. Br. J. Nutr. 2016;116(5):798-804.
15. Chen YS, Lin YL, Jan RL, Chen HH, Wang JY. Randomized placebo‐controlled trial of lactobacillus on asthmatic children with allergic rhinitis. Pediatr Pulmonol. 2010;45(11):1111-20.
16. Kalliomäki M, Salminen S, Arvilommi H, Kero P, Koskinen P, Isolauri E. Probiotics in primary prevention of atopic disease: a randomised placebo-controlled trial. The Lancet. 2001;357(9262):1076-9.
17. Lin J, Zhang Y, He C, Dai J. Probiotics supplementation in children with asthma: A systematic review and meta‐analysis. J Paediatr Child Health. 2018;54(9):953-61.
دریافت: 1399/11/28 | پذیرش: 1399/9/10 | انتشار: 1399/9/10
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
